The architectural design process, which has
a multi-component structure, is redefined
with technological up-to-date systems in
addition to the unchanging basic design
principles in the face of changing needs.
This change in the design process, with the
inclusion of computer-aided productive
approaches in the process, provides original
and alternative design outputs in
architectural formation. In this study, house
facades were analyzed with the shape
grammar, which is the rule-based analysis
method of the detached house pattern in
Ankara, Yenimahalle Çınar Street, which has
survived to the present day. This detached
house pattern, designed in 1948 and after,
reflects the cultural, economic, and aesthetic
features of the period. It is valuable in these
respects and is the first modern construction
study in the history of the Republic of
Turkey. Although few examples remain
today, they are rapidly replaced by high-rise
residences. These newly constructed high-
rise buildings do not provide a linguistic
unity with the texture of the environment.
For the sustainability of Çınar Street’s
architectural values, it is of great importance
to determine this grammar and to take it into
practice with new technologies. In this study,
detached houses on Çınar Street are
discussed in the context of architectural
language, and the rules of formation are
determined. The facades, whose architectural
form was determined, were tried to be
reproduced using the same rules by
computer-aided design. The study aims to be
a reference for the facade designs of new
high-rise residences and to maintain the
urban texture by preserving it. In this
context, it will contribute to architectural and
social sustainability in today’s architecture
and designs made using advanced
technology
Çok bileşenli bir kurguya sahip olan mimari tasarim süreci teknoloji ve bilgisayarin tasarima destek olmasi ile güncel
sistemlerle yeniden tanimlanmaktadir. Tasarim sürecindeki bu değişim, üretken yaklaşimlarin sürece dahil olmasi ile mimari
biçimlenmede özgün alternatiflerin üretilmesi fikrini doğurmaktadir. Günümüzde mimarlik ürünleri tasarim aşamalarinda
farkli yaklaşimlar kullanilmaktadir. Kavramsal bağlamda sira dişi formlarin üretimine sikça rastlanmaktadir. “Tasarim”in bu
yöndeki gelişimi, farkli geometrik kurgulardaki formlarin, dijital tasarim ortamlarinda betimlenerek üç boyutlu modellerinin
üretilmesi ile desteklenmektedir.Genel bir yaklaşimla, “üretken” olma hali, yaraticiliğin kaynağini gösterme ya da herhangi
bir şeyi yaratma gücüne sahip olma olarak nitelendirilmektedir. “Üretken tasarim” kavrami ise, tasarim eylemini
gerçekleştiren tasarimci/mimarin sonuç ürününden çok tasarim sürecinin içeriği ile ilgilendiği yöntem, “üretken tasarim
sistemi” ise kullaniciya bu süreçte destek veren ya da tasarimi bütünü ile ele alan sistem olarak tanimlanabilir.
Mimarin tasarim sürecindeki adimlari, bilgisayar ortaminda anlatabilmesi için bu adimlarin net ifade etmesi kural tabanli
tasarim fikri olarak karşimiza çikmaktadir. Bu algoritmalarin en temel niteliği ise karmaşikliktan uzak, kolay takip edilebilen
ve sinirli kural setleri olmalaridir. Kural tabanli bir sistem olan “biçim gramerleri, yaratici tasarim pratiği amaciyla,
hesaplamali bir tasarim teorisi sunmaktadir; tasarim dillerini algoritmik bir yapiyla çözümlemeye ve ayni dilde yeni
tasarimlar üretilmesine olanak sağlayan bir kural kümesidir.
Cumhuriyetin ilk yillarindan 1970’li yillara kadaruzanan, genellikle Cumhuriyet ideolojisi çerçevesindegerçekleştirilen
yapilar, modern mimarlik mirasi olarakdeğerlendirilmektedir. Ankara ili, Yenimahalle ilçesinde yapilmiş konut dokusu da
bunun bir örneğidir. 1948 ve sonrasi yillarda tasarlanan Yenimahalle ilçesi Çinar sokaktaki müstakil konut dokusu, dönemin
kültürel, ekonomik, estetik özelliklerini yansitmaktadir. Bu açilardan ve Cumhuriyet tarihinin ilk modern yapilaşma çalişmalari
olarak değerli bulunmaktadir.Bu çalişmada Çinar Sokak’ta bulunan ve günümüze kalmiş olan müstakil konut dokusunun kural
tabanli analiz yöntemi olan biçim grameri ile konut cepheleri analiz edilmiştir. Çalişma temel tasarim prensipleri kapsaminda,
mimari tasarim üretim sistemleri ve üretimi biçimlendirme sürecinde geliştirilmiş,kural tabanli tasarim olan biçim grameri
çerçevesinde, sokaktaki günümüze kalan yapi cepheleri esas alinarak çalişilmiştir.
Çinar Sokak ve çevresinde de bölgenin merkezi ve birçok yönden avantajli konumundan dolayi parsellerin değerlenmesi,
güncel konut yaşami gereksinimleri açisindan mülk sahipleri ve mirasçilari için müstakil konutlardaki iç mekanlarin çok küçük
olmasi, sik sik tadilat, bakim gerektirmesi bu konutlarin hizla yikilarak apartmanlara dönüşmesine neden olmuştur. Günümüze
az sayida örnek kalmasiyla beraber, Çinar sokaktaki müstakil konutlar yerini hizla yüksek katli konutlara birakmaktadir.Yeni
yapilan bu yüksek katli yapilar yerin dokusuyla dil birliği sağlamamaktadir. Çinar Sokak mimari ve sosyal değerlerinin
sürdürülebilirliği için biçim gramerinin tespiti ve yeni teknolojilerle uygulamada yer almasi büyük önem taşimaktadir. Bu
bağlamda bir çalişma yöntemi belirlenmiştir. Çinar Sokaktaki müstakil konutlarin mimari dil bağlaminda biçimleniş kurallari
çikarilmiştir.Mimari biçimlenişi belirlenen cepheler, ayni kurallar kullanilarak bilgisayar ortaminda denenmiştir. Yapilan
çalişmanin yüksek katli yeni konutlarda cephe tasarimlarina referans olmasi ve kent dokusunu koruyarak devam ettirmesi
hedeflenmektedir.Alan çalişmasi iki adimda gerçekleştirilmiştir; üretim ve türetim aşamalari. İlk aşama olan üretimde, müstakil
konut dokusunun kural tabanli analiz yöntemi olan biçim grameri ile konut cepheleri analiz edilerek kural üretimi yapilmiştir.
Bu analizde temel tasarim öge ve ilkeleri parametreler olarak kullanilmiştir. Üretim aşamasi dediğimiz biçim grammerini
oluşturduğumuz ilk aşamada cephe analizi yapilmiştir. Bu analiz sonucu yapi cephesinin karakteristiği ortaya çikmiştir.
Türetim aşamasinda ise bu kurallari kullanarak, tekrar eden pencere ve balkonlarin yinelenmesi sağlanarak, baskin
elemanlarin etkinliği devam ettirilerek bilgisayar ortaminda yüksek katli bir konut cephesi denemesi yapilmiştir. İlk olarak
eskiz çalişmalari yapilmiş, daha sonra Autodesk Autocad programi kullanilarak cephe modellemesi denemesi yapilmiştir.
Analiz edilen iki yapinin da modellemesi yapilarak ortalarina yerleştirilen türetim ürününün Showcase render programinda
renderlari alinarak görsel olarak inceleme firsati sağlanmiştir.
Kent dokusunun ve sokağin, özgün kültürel geçmişi olarak yapilarin varliklarinin sürdürülebilmesi ve geleceğe aktarilmasi
önemsenmektedir. Yapilan çalişmada olduğu gibi tasarim dili araştirmalari ile mimarinin çevresel ve sezgisel tasarimindaki
farkli olasiliklara ve çözümlerine ulaşabilmek ve ayni dilde yeni tasarimlar üretilebilecek biçim gramerleri tanimlamak sadece
birkaç yapiyi korumayacaktir. Yapilarin mimarlarini, ustalarini, kullanicilarini ve anilarini, o konumda kesişen bütün hayatlari
canlandiracaktir. Biçim gramerleri, gelecekteki mimari yaklaşimlara günümüz ve geçmiş mimari formlarinin farkli
konfigürasyonlarini tanima, tasarim geliştirme ve kültürel bellek oluşturma, mimari tasarim çözümlerini kayit altina alma
imkâni sağlayacaktir. Bu bağlamda günümüz mimarisinde ve ileri teknoloji kullanilarak yapilan tasarimlarda mimari ve sosyal
sürdürülebilirliğe katki sağlanmiş olacaktir
