Türki̇ye Kuş Bi̇li̇mi̇ (Orni̇toloji̇) Tari̇hi̇ Ve Kuş (Orni̇s) Çeşi̇tli̇li̇ği̇

Abstract

Türkiye’de ornitofaunistik araştırmalar 1945 yılında Dr. Saadet Ergene’nin yayımladığı çalışmaya gelinceye kadar, Anadolu’ya çeşitli amaçlarla gelen yabancı kişi veya gruplarca yürütülmüştür. Kuşlarla ilgili araştırmalar İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Zooloji Bölüm başkanı olarak göreve başlayan Prof. Kosswig tarafından başlatılmıştır. Bu tarihten önceki araştırmalar Anadolu’nun belli bölgelerine yönelik olarak yapılmıştır. Bu arada Kumerloeve’nin 1961 yılında yayımladığı Anadolu kuşları eseri de önemlidir. Bunlar ve daha sonra Türk üniversitelerinde yürütülen bilimsel araştırmalarla Türkiye Ornitofaunası ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede Hacettepe Üniversitesi’nin Akdeniz Üniversitesi ve başka kurumlarla birlikte düzenlenen Uluslararası Avrasya Ornitoloji Sempozyumunun, farklı ülkelerde olmak üzere, bu yıl yedincisi yapılacaktır. Türk üniversitelerinde yürütülen yüksek lisans ve doktora çalışmaları da ornitolojiye verilen önemi yansıtır düzeye henüz gelmese bile, oldukça artmıştır. Kuşlarla ilgili yürütülen bilimsel araştırmaların sayısı her geçen gün artma eğilimi göstermektedir. Tüm bunlara ek olarak farklı üniversitelerin bünyesinde kuş araştırma ve halkalama merkezleri açılmıştır. Bu araştırmada geçen 150 yıllık süreçte Türkiye ornitolojisine özgü araştırmalar ortaya konmaya çalışılmış ve bu süreçte ne gibi gelişmeler olduğuna ve kuş halkalaması ile koruma stratejilerine de kısaca değinilmiştir. Türkiye kuşları ile ilgili araştırmalarda Türkiye’deki kuş türü sayıları 426-530 arasında değişmektedir. Bu çalışmada, Türkiye Kuşları tür sayısı 530 (297’si Nonpasseres, 233’ü Passeres Grubunda) olarak belirlenmiştir. Bu türlerin de 134’ü yaz göçmeni (YG); 233’ü yerli (Y); 63’ü kış ziyaretçisi (KZ); 19’u transit (T) göçerdir. Ayrıca 81 kuş türü ise nadir (N) ve rastlantısal (R) olarak farklı bölgelerde 1-3 defa gözlenen gruba girmektedir. Türkiye’de nadiren veya rastlantısal olarak izlenen 81 kuş türü ayrı tutulursa, düzenli olarak izlenen kuş türü sayısı 449 olarak belirlenmiştir. Gerek bin dokuz elli yılı öncesi ve gerekse sonrası dönemde, Türkiye kuşları ile ilgili yabancı ornitologlar tarafından çok sayıda araştırma gerçekleştirilmiştir (Tablo 1). Belli dönemlerde, bazı yabancı araştırıcıların kuş örneklerini toplayıp, onları kendi ülkelerine götürerek bir bakıma Biyokaçakçılık yaptıkları görülmüştür. Günümüzde böyle bir eylem CITES ve BERNSözleşmeleri çerçevesinde, yasal gerekçelerle yasaklanmıştır. Aksine davrananlar şiddetle cezalandırılmaktadır.